cây hoa màu là gì? Đó là câu hỏi mà rất nhiều người, đặc biệt là những ai đang quan tâm đến lĩnh vực nông nghiệp, trồng trọt hay muốn tìm hiểu về nguồn thực phẩm, đều muốn có câu trả lời chính xác. Cây hoa màu bao gồm nhiều loại cây trồng khác nhau, cung cấp nguồn thực phẩm thiết yếu cho con người, từ những loại ngũ cốc như lúa, ngô đến các loại cây họ đậu như đậu tương, và cả những loại củ quả như khoai lang, khoai mì.
KTH GARDEN sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về khái niệm cây hoa màu, tìm hiểu các loại cây hoa màu phổ biến, kỹ thuật trồng trọt hiệu quả, cách chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh, cũng như những thông tin hữu ích về thị trường và giá cả. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn một cái nhìn toàn diện về thế giới đa dạng và phong phú của các loại cây trồng này.
Cây hoa màu là gì? Phân loại và đặc điểm chính
Cây hoa màu, hay còn gọi là cây trồng lấy quả, hạt, củ… là những loại cây được trồng để thu hoạch các bộ phận có giá trị kinh tế như quả, hạt, củ, thân, lá… phục vụ nhu cầu ăn uống, chế biến thực phẩm hoặc làm nguyên liệu cho công nghiệp. Cây hoa màu đóng vai trò quan trọng trong nền nông nghiệp của nhiều quốc gia, cung cấp nguồn lương thực, thực phẩm thiết yếu cho con người. Khác với cây ăn quả lâu năm, một số loại cây hoa màu có vòng đời ngắn, cho thu hoạch nhanh chóng. Việc lựa chọn loại cây hoa màu phù hợp phụ thuộc nhiều yếu tố như điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng, thị trường tiêu thụ và kỹ thuật canh tác của người nông dân.
Phân loại cây hoa màu có thể dựa trên nhiều tiêu chí khác nhau, chẳng hạn như vòng đời (ngắn ngày hay dài ngày), bộ phận thu hoạch (quả, hạt, củ, lá…), hay mục đích sử dụng (lương thực, thực phẩm, công nghiệp). Một số loại cây hoa màu ngắn ngày phổ biến như đậu tương, ngô, lúa, rau các loại, cho thu hoạch sau 1-4 tháng trồng. Ngược lại, các loại cây hoa màu dài ngày như khoai lang, sắn, cần thời gian sinh trưởng và phát triển lâu hơn, có thể kéo dài 6 tháng trở lên.
Đặc điểm chính của cây hoa màu bao gồm: Nhu cầu dinh dưỡng cao: cây hoa màu thường cần lượng lớn dinh dưỡng để sinh trưởng và phát triển, đặc biệt trong giai đoạn tạo quả, hạt hoặc củ. Khả năng thích nghi với điều kiện môi trường: mỗi loại cây hoa màu có khả năng thích nghi khác nhau với điều kiện khí hậu, đất đai, ánh sáng và nước tưới. Việc hiểu rõ đặc điểm này là vô cùng quan trọng để lựa chọn giống cây trồng phù hợp với điều kiện cụ thể. Thời gian sinh trưởng ngắn hoặc dài: như đã đề cập ở trên, thời gian sinh trưởng của cây hoa màu rất đa dạng, ảnh hưởng trực tiếp đến kế hoạch canh tác và thu hoạch của người nông dân. Hiểu rõ chu kỳ sinh trưởng sẽ giúp người trồng lên kế hoạch hợp lý, tránh tình trạng mất mùa do thời tiết hoặc sâu bệnh. Tỷ lệ sinh trưởng cao: Đa số cây hoa màu có năng suất khá cao nếu được chăm sóc tốt, nghĩa là từ một diện tích đất nhỏ có thể thu hoạch được sản lượng lớn. Điều này giúp tối ưu hiệu quả kinh tế của người nông dân. Ví dụ, năng suất lúa ở đồng bằng sông Cửu Long có thể đạt trên 6 tấn/ha nếu áp dụng đúng kỹ thuật.
Một yếu tố quan trọng khác là sự đa dạng về giống cây hoa màu. Sự đa dạng này mang lại nhiều lựa chọn cho nông dân, từ các giống truyền thống đến các giống lai tạo có năng suất cao, chống chịu sâu bệnh tốt hơn. Việc lựa chọn giống phù hợp với điều kiện địa phương và nhu cầu thị trường là yếu tố quyết định đến thành công của vụ mùa. Chẳng hạn như giống lúa thơm ST25 nổi tiếng với hương vị thơm ngon, được ưa chuộng trên thị trường trong nước và quốc tế.
Các loại cây hoa màu phổ biến ở Việt Nam
Việt Nam với điều kiện khí hậu nhiệt đới gió mùa, có sự đa dạng về cây hoa màu. Các loại cây lương thực chính bao gồm lúa (chiếm diện tích lớn nhất), ngô (thường được sử dụng làm thức ăn chăn nuôi và thực phẩm), sắn (nguồn tinh bột quan trọng), và khoai lang (củ giàu dinh dưỡng). Ngoài ra, các loại cây hoa màu khác được trồng rộng rãi là đậu tương (nguồn đạm thực vật quý giá), đậu phộng (hạt giàu chất béo), và nhiều loại rau màu như rau cải, cà chua, dưa leo, bí đỏ… phục vụ nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.
Đặc điểm của cây hoa màu ở Việt Nam là sự phân bổ theo vùng miền. Vùng đồng bằng sông Cửu Long nổi tiếng với sản lượng lúa gạo khổng lồ, trong khi đó các tỉnh miền núi lại thích hợp trồng các loại cây chịu hạn như sắn, ngô… Sự đa dạng này không chỉ đảm bảo an ninh lương thực quốc gia mà còn tạo ra nhiều cơ hội kinh tế cho người nông dân.
Lúa, ví dụ, có nhiều giống khác nhau phù hợp với từng vùng khí hậu. Các giống lúa ngắn ngày thích hợp với vụ hè thu ở các tỉnh phía Bắc, trong khi các giống lúa dài ngày lại được trồng nhiều ở đồng bằng sông Cửu Long. Ngô cũng có nhiều giống khác nhau, từ ngô ngọt cho người ăn trực tiếp đến ngô hạt để làm thức ăn chăn nuôi. Sự phong phú này cho phép lựa chọn các giống phù hợp nhất với điều kiện cụ thể.
Sự phát triển của công nghệ sinh học cũng đã góp phần tạo ra nhiều giống cây hoa màu mới có năng suất cao, khả năng chống chịu sâu bệnh tốt hơn và chất lượng sản phẩm được cải thiện. Điều này giúp tăng năng suất và hiệu quả kinh tế cho người nông dân, đồng thời bảo đảm an ninh lương thực quốc gia.
Kỹ thuật trồng hoa màu hiệu quả: Từ khâu chuẩn bị đến thu hoạch
Trồng hoa màu hiệu quả đòi hỏi sự kết hợp hài hòa giữa việc lựa chọn giống phù hợp, kỹ thuật canh tác đúng cách và việc chăm sóc cây trồng cẩn thận. Chuẩn bị đất trồng là bước đầu tiên vô cùng quan trọng. Đất cần được cày bừa kỹ, làm sạch cỏ dại và bón lót phân hữu cơ để cung cấp chất dinh dưỡng cho cây. Phân tích đất để xác định độ pH và hàm lượng các chất dinh dưỡng cần thiết giúp lựa chọn loại phân bón phù hợp. Đối với đất chua, cần bón vôi để cải tạo độ pH trước khi trồng. Đất sét nặng cần được cải tạo bằng cách trộn thêm chất hữu cơ để tăng độ tơi xốp. Đây là một khía cạnh thường bị bỏ qua, nhưng lại ảnh hưởng rất lớn đến năng suất cây trồng.
Gieo trồng tùy thuộc vào từng loại cây hoa màu. Lúa thường được cấy, trong khi ngô và đậu tương thường được gieo trực tiếp. Mật độ gieo trồng cần được tính toán hợp lý để đảm bảo cây có đủ diện tích sinh trưởng và phát triển. Gieo trồng đúng thời vụ cũng giúp cây tận dụng được điều kiện khí hậu thuận lợi nhất.
Chăm sóc cây hoa màu bao gồm việc tưới nước, bón phân và phòng trừ sâu bệnh. Tưới nước đúng cách giúp cây luôn đủ ẩm, thúc đẩy quá trình sinh trưởng và phát triển. Bón phân cần tuân thủ nguyên tắc “đúng loại, đúng lượng, đúng lúc” để tránh lãng phí phân bón và gây ô nhiễm môi trường. Việc lựa chọn phân bón cần dựa trên kết quả phân tích đất và nhu cầu dinh dưỡng của cây trồng. Phòng trừ sâu bệnh cần được thực hiện thường xuyên và kịp thời để hạn chế thiệt hại cho cây trồng. Sử dụng thuốc trừ sâu sinh học là giải pháp thân thiện với môi trường và sức khỏe con người. Một số loại sâu bệnh hại thường gặp ở cây hoa màu ở Việt Nam như rầy nâu ở lúa, sâu đục thân ở ngô… Việc áp dụng các biện pháp canh tác bền vững, kết hợp với việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn sẽ giảm thiểu tối đa tác hại đến môi trường. Một số kỹ thuật như luân canh cây trồng cũng giúp giảm thiểu sự phát triển của sâu bệnh.
Thu hoạch cần được thực hiện đúng thời điểm để đảm bảo chất lượng và năng suất cao nhất. Thu hoạch đúng thời điểm sẽ giúp giữ được chất lượng sản phẩm, tránh tình trạng hao hụt do chín quá hoặc chưa chín. Ví dụ, lúa cần được thu hoạch khi hạt đã chín vàng, còn đậu tương cần được thu hoạch khi vỏ quả đã chuyển sang màu vàng nâu.
Việc áp dụng các kỹ thuật canh tác tiên tiến như sử dụng máy móc nông nghiệp, công nghệ tưới tiêu tiết kiệm nước và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý sản xuất sẽ góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất cây hoa màu. Đặc biệt, việc kết hợp giữa khoa học kỹ thuật với kinh nghiệm thực tiễn của người nông dân sẽ mang lại hiệu quả cao nhất.
Chăm sóc cây hoa màu: Bón phân, tưới nước và phòng trừ sâu bệnh
Chăm sóc cây hoa màu là một quá trình liên tục và đòi hỏi sự tỉ mỉ, chính xác để đạt được năng suất cao. Cây hoa màu cần được cung cấp đầy đủ các yếu tố dinh dưỡng, nước và bảo vệ khỏi sâu bệnh để phát triển khỏe mạnh. Quá trình này bao gồm nhiều khâu, từ việc bón phân hợp lý đến việc tưới tiêu đúng cách và phòng trừ sâu bệnh hiệu quả.
Việc bón phân cho cây hoa màu vô cùng quan trọng. Phân bón cung cấp các chất dinh dưỡng thiết yếu như đạm, lân, kali, giúp cây sinh trưởng và phát triển tốt. Tuy nhiên, việc bón phân cần được thực hiện một cách khoa học, dựa trên đặc điểm của từng loại cây và tình trạng đất. Việc sử dụng phân bón không đúng cách có thể gây hại cho cây trồng, làm giảm năng suất và gây ô nhiễm môi trường. Chẳng hạn, bón quá nhiều đạm có thể làm cây phát triển mạnh về thân lá nhưng lại giảm năng suất, hoặc bón thiếu lân dẫn đến cây chậm phát triển, dễ bị sâu bệnh. Để đảm bảo bón phân hiệu quả, bạn nên làm xét nghiệm đất để xác định chính xác lượng và loại phân cần bón. Tham khảo ý kiến của các chuyên gia nông nghiệp hoặc sử dụng các loại phân bón có công thức cân đối là điều cần thiết. Ngoài phân bón hóa học, bạn cũng nên kết hợp sử dụng phân hữu cơ để cải tạo đất, tăng độ phì nhiêu và bảo vệ môi trường. Một ví dụ cụ thể, đối với cây lúa, việc bón phân cân đối NPK theo từng giai đoạn sinh trưởng sẽ giúp cây lúa đạt năng suất tối đa, trung bình có thể đạt được 6-7 tấn/ha nếu được chăm sóc tốt.
Tưới nước là một yếu tố quan trọng khác ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của cây hoa màu. Việc tưới nước đúng cách giúp cây hấp thụ dinh dưỡng tốt hơn, tăng sức đề kháng và cho năng suất cao. Tuy nhiên, lượng nước tưới cần phù hợp với từng loại cây, giai đoạn sinh trưởng và điều kiện thời tiết. Tưới nước quá nhiều có thể gây úng, làm thối rễ và chết cây, trong khi tưới quá ít lại làm cây bị thiếu nước, héo và giảm năng suất. Việc lựa chọn phương pháp tưới nước cũng rất quan trọng. Tưới nhỏ giọt, tưới phun mưa là những phương pháp tiết kiệm nước và hiệu quả hơn so với tưới ngập. Đối với những vùng thiếu nước, việc sử dụng hệ thống tưới tiết kiệm nước là một giải pháp cần thiết để đảm bảo sản xuất nông nghiệp bền vững. Ví dụ, hệ thống tưới nhỏ giọt cho cây cà chua có thể tiết kiệm được đến 50% lượng nước so với tưới ngập.
Phòng trừ sâu bệnh hại là khâu không thể thiếu trong quá trình chăm sóc cây hoa màu. Sâu bệnh hại có thể gây thiệt hại nghiêm trọng cho năng suất và chất lượng nông sản. Việc phát hiện và phòng trừ sâu bệnh cần được thực hiện kịp thời và hiệu quả. Các biện pháp phòng trừ sâu bệnh bao gồm cả biện pháp canh tác (luân canh cây trồng, làm sạch cỏ dại…) và biện pháp hóa học (sử dụng thuốc bảo vệ thực vật). Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật cần tuân thủ đúng hướng dẫn, liều lượng và thời gian để tránh gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Một số bệnh hại phổ biến ở cây hoa màu như đạo ôn (ở lúa), rệp muội (ở nhiều loại cây), bệnh thối rễ (ở nhiều loại rau). Việc áp dụng IPM (Integrated Pest Management) – quản lý dịch hại tổng hợp – là giải pháp hiệu quả, bền vững, giảm thiểu tối đa việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.
Bệnh hại thường gặp ở cây hoa màu và cách phòng trừ
Một số bệnh hại thường gặp trên cây hoa màu có thể kể đến như:
-
Bệnh đạo ôn ở lúa: Triệu chứng là lá bị vàng úa, thân bị mềm nhũn. Phòng trừ bằng cách gieo trồng giống kháng bệnh, làm sạch cỏ dại, sử dụng thuốc trừ bệnh (nếu cần thiết) đúng hướng dẫn. Việc luân canh cây trồng cũng rất quan trọng trong việc phòng ngừa bệnh đạo ôn. Luân canh với các loại cây không cùng họ với lúa sẽ giúp giảm mật độ mầm bệnh trong đất.
-
Bệnh đốm lá ở các loại rau: Triệu chứng là xuất hiện các đốm trên lá, làm giảm khả năng quang hợp của cây. Phòng trừ bằng cách đảm bảo thông thoáng cho cây trồng, tưới nước hợp lý, phun thuốc trừ nấm khi cần thiết. Chọn giống rau kháng bệnh là biện pháp hiệu quả phòng ngừa bệnh đốm lá.
-
Sâu ăn lá: Nhiều loại sâu bướm, bọ cánh cứng gây hại bằng cách ăn lá cây. Phòng trừ bằng cách dùng bẫy đèn, bẫy pheromone để dụ và tiêu diệt sâu, hoặc sử dụng thuốc trừ sâu sinh học. Việc sử dụng thuốc trừ sâu hóa học cần được cân nhắc kỹ lưỡng, ưu tiên sử dụng khi mật độ sâu hại quá cao.
-
Rệp muội: Rệp muội hút nhựa cây, làm cho cây bị yếu và giảm năng suất. Phòng trừ bằng cách vệ sinh cây trồng, loại bỏ cây bị nhiễm bệnh, sử dụng thuốc trừ rệp khi cần thiết. Việc sử dụng thiên địch như bọ rùa để kiểm soát rệp muội là một giải pháp sinh học hiệu quả và an toàn.
Việc quan sát thường xuyên, phát hiện sớm bệnh hại là vô cùng quan trọng. Khi phát hiện bệnh hại, cần có các biện pháp xử lý kịp thời để hạn chế thiệt hại. Tùy thuộc vào loại bệnh và mức độ nghiêm trọng, bạn có thể áp dụng các biện pháp khác nhau như sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, biện pháp canh tác hoặc biện pháp sinh học. Quan trọng nhất là lựa chọn biện pháp phù hợp và an toàn cho sức khỏe con người và môi trường.
Giống cây hoa màu tốt và nguồn cung cấp
Lựa chọn giống cây hoa màu tốt là yếu tố then chốt quyết định năng suất và chất lượng sản phẩm. Giống tốt cần phải có năng suất cao, chất lượng sản phẩm tốt, khả năng kháng sâu bệnh tốt, và thích nghi với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng địa phương. Trên thị trường hiện nay có rất nhiều loại giống cây hoa màu khác nhau, việc lựa chọn giống phù hợp với điều kiện sản xuất của từng vùng miền là rất quan trọng.
Một số nguồn cung cấp giống cây hoa màu uy tín:
-
Các công ty giống cây trồng lớn: Nhiều công ty giống cây trồng trong nước và quốc tế cung cấp các giống cây hoa màu chất lượng cao, có chứng nhận nguồn gốc rõ ràng. Các công ty này thường có đội ngũ kỹ thuật viên tư vấn hỗ trợ người nông dân trong quá trình lựa chọn và sử dụng giống. Ví dụ: Công ty CP Giống cây trồng Trung ương (Vinaseed), các công ty giống của nước ngoài như Syngenta, Bayer…
-
Trung tâm nghiên cứu giống cây trồng: Các trung tâm nghiên cứu giống cây trồng của các trường đại học, viện nghiên cứu nông nghiệp thường cung cấp các giống cây trồng mới, có năng suất cao và chất lượng tốt. Đây là nguồn cung cấp giống đáng tin cậy cho người nông dân.
-
Các cửa hàng phân bón, vật tư nông nghiệp: Nhiều cửa hàng phân bón, vật tư nông nghiệp cũng cung cấp giống cây trồng. Tuy nhiên, người nông dân cần lựa chọn những cửa hàng uy tín, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng để tránh mua phải giống kém chất lượng.
Khi chọn mua giống, cần chú ý đến các yếu tố sau:
- Nguồn gốc xuất xứ: Chọn giống có nguồn gốc rõ ràng, có chứng nhận chất lượng.
- Năng suất: Chọn giống có năng suất cao, phù hợp với điều kiện sản xuất.
- Khả năng kháng sâu bệnh: Chọn giống có khả năng kháng sâu bệnh tốt để giảm thiểu chi phí phòng trừ.
- Thời gian sinh trưởng: Chọn giống có thời gian sinh trưởng phù hợp với vụ mùa.
- Thích nghi với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng: Chọn giống thích nghi với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng địa phương để đảm bảo năng suất cao.
Ngoài ra, người nông dân cũng cần lưu ý đến việc bảo quản giống đúng cách để đảm bảo chất lượng giống trước khi gieo trồng. Việc bảo quản giống không đúng cách có thể làm giảm khả năng nảy mầm và ảnh hưởng đến năng suất cây trồng. Một số biện pháp bảo quản giống như bảo quản khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp…
Thị trường và giá cả hoa màu hiện nay
Thị trường cây hoa màu ở Việt Nam vô cùng sôi động và phức tạp, chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, từ thời tiết, dịch bệnh cho đến chính sách nhà nước và nhu cầu thị trường trong và ngoài nước. Hiểu rõ biến động giá cả là điều cốt yếu để người nông dân có thể lên kế hoạch sản xuất hiệu quả và thu lợi nhuận tối đa. Trong những năm gần đây, chúng ta đã chứng kiến sự biến động mạnh mẽ của giá cả nhiều loại hoa màu, tạo ra cả cơ hội và thách thức cho ngành nông nghiệp.
Một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến giá cả là sản lượng. Vụ mùa bội thu thường dẫn đến giá cả giảm, trong khi đó, thiên tai, dịch bệnh hay khí hậu bất thường có thể làm giảm sản lượng, đẩy giá lên cao. Ví dụ, năm 2022, nhiều khu vực bị ảnh hưởng bởi hạn hán kéo dài, dẫn đến năng suất lúa giảm mạnh, giá gạo tăng đột biến. Ngược lại, năm 2023, một số loại rau củ quả lại được mùa, giá bán tại các chợ đầu mối giảm đáng kể, tạo điều kiện thuận lợi cho người tiêu dùng.
Bên cạnh sản lượng, nhu cầu thị trường cũng đóng vai trò quyết định. Sự gia tăng dân số, thay đổi khẩu vị người tiêu dùng và sự phát triển của ngành chế biến thực phẩm đều tác động đến giá cả các loại hoa màu. Chẳng hạn, sự gia tăng nhu cầu về thực phẩm sạch, hữu cơ đã thúc đẩy giá các sản phẩm này tăng cao hơn so với sản phẩm thông thường. Việc xuất khẩu cũng là yếu tố quan trọng. Khi nhu cầu xuất khẩu tăng, giá cả trong nước cũng sẽ tăng theo, và ngược lại. Hiện nay, nhiều loại hoa màu của Việt Nam đang được xuất khẩu sang các nước trong khu vực và quốc tế, tạo ra nguồn thu ngoại tệ đáng kể.
Để nắm bắt được thị trường và giá cả hoa màu hiện nay, người nông dân cần thường xuyên cập nhật thông tin từ nhiều nguồn khác nhau. Các kênh thông tin như báo chí, trang web chuyên ngành nông nghiệp, các diễn đàn nông dân, hay thậm chí là các chợ đầu mối đều cung cấp những thông tin quý báu. Ngoài ra, việc tham gia các hội chợ, triển lãm nông nghiệp cũng giúp người nông dân tiếp cận với thông tin thị trường một cách trực tiếp và cập nhật nhất.
Tuy nhiên, việc dự đoán giá cả chính xác là điều rất khó khăn. Nhiều yếu tố khó lường, ví dụ như biến đổi khí hậu và dịch bệnh mới xuất hiện, có thể tác động mạnh mẽ đến giá cả trong tương lai. Do đó, người nông dân cần có chiến lược sản xuất linh hoạt, đa dạng hóa cây trồng, và tìm hiểu kỹ thuật canh tác hiện đại để giảm thiểu rủi ro và tăng khả năng thích ứng với biến động của thị trường. Việc ứng dụng công nghệ thông tin, chẳng hạn như sử dụng các phần mềm dự báo thời tiết và quản lý sản xuất, cũng là một cách hữu hiệu để nâng cao hiệu quả sản xuất và giảm thiểu rủi ro. Một ví dụ điển hình là việc sử dụng cảm biến để đo độ ẩm đất, giúp người nông dân tưới tiêu hợp lý và tiết kiệm nước, từ đó giảm chi phí sản xuất và tăng năng suất.
Giá cả các loại hoa màu cũng khác nhau tùy thuộc vào từng loại cây, chất lượng sản phẩm, thời điểm thu hoạch và khu vực địa lý. Ví dụ, giá ngô ở vùng đồng bằng sông Cửu Long có thể khác so với giá ngô ở vùng Tây Nguyên. Giá khoai lang chất lượng cao, được đóng gói đẹp mắt, thường cao hơn so với khoai lang bình thường. Việc hiểu rõ những yếu tố này giúp người nông dân định giá sản phẩm của mình một cách hợp lý và tối ưu hóa lợi nhuận. Thêm nữa, việc xây dựng thương hiệu và tìm kiếm thị trường tiêu thụ ổn định cũng giúp người nông dân giảm bớt sự phụ thuộc vào giá cả thị trường.
[Thêm một bảng so sánh giá cả một số loại hoa màu phổ biến trong vài tháng gần đây ở một số vùng miền cụ thể] (Dữ liệu cần được bổ sung từ nguồn tin cậy)
