bón thúc là gì? Đó là câu hỏi mà nhiều người trồng trọt, từ những nhà nông kinh nghiệm đến những người mới bắt đầu, đều thắc mắc. Hiểu rõ về bón thúc sẽ giúp bạn tối ưu hóa quá trình sinh trưởng của cây trồng, từ đó nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Việc cung cấp đủ chất dinh dưỡng đúng lúc, đúng cách sẽ quyết định đến sự thành công của vụ mùa.
Bài viết này từ KTH GARDEN sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về khái niệm bón thúc, các loại phân bón thúc, thời điểm bón thúc phù hợp với từng loại cây trồng (rau, lúa, hoa, cây ăn quả…), kỹ thuật bón thúc hiệu quả, và những lưu ý quan trọng để đạt được hiệu quả bón thúc tối ưu, giúp cây phát triển khỏe mạnh và cho năng suất cao.
Bón thúc là gì? Định nghĩa và tầm quan trọng
Bón thúc, đơn giản mà nói, là việc cung cấp thêm chất dinh dưỡng cho cây trồng trong giai đoạn sinh trưởng và phát triển của chúng, sau khi cây đã được bón lót ban đầu. Bón thúc không chỉ đơn thuần là việc bổ sung dinh dưỡng mà còn là một nghệ thuật, đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về loại cây trồng, giai đoạn sinh trưởng và các loại phân bón phù hợp. Với kinh nghiệm 20 năm trong lĩnh vực này, tôi khẳng định rằng bón thúc đúng cách là chìa khóa để đạt được năng suất cao và chất lượng sản phẩm vượt trội. Thử tưởng tượng một cây thiếu chất dinh dưỡng cần thiết trong giai đoạn ra hoa kết trái, năng suất sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng như thế nào. Chính vì vậy, hiểu rõ bón thúc là gì và cách thực hiện hiệu quả là vô cùng quan trọng đối với bất kỳ người làm nông nghiệp nào.
Việc cung cấp chất dinh dưỡng đúng lúc, đúng loại và đúng cách sẽ giúp cây trồng phát triển mạnh mẽ hơn, cho năng suất cao hơn và chất lượng sản phẩm tốt hơn. Chẳng hạn, nếu cây thiếu đạm trong giai đoạn sinh trưởng mạnh, cây sẽ còi cọc, lá nhỏ và kém phát triển. Ngược lại, nếu cung cấp đủ đạm, cây sẽ phát triển xanh tốt, lá rộng và khỏe mạnh. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các loại cây trồng có chu kỳ sinh trưởng ngắn như rau, hoặc các cây ăn quả có nhu cầu dinh dưỡng cao trong giai đoạn ra hoa, đậu trái. Trong nhiều trường hợp, tôi đã chứng kiến sự khác biệt rõ rệt giữa những vườn cây được bón thúc đúng cách và những vườn cây không được chăm sóc đúng cách. Sự khác biệt đó không chỉ thể hiện ở năng suất mà còn ở chất lượng sản phẩm, tạo ra lợi nhuận cao hơn cho người nông dân.
Bón thúc không chỉ mang lại lợi ích về kinh tế mà còn góp phần bảo vệ môi trường. Việc sử dụng phân bón hợp lý, tránh lãng phí sẽ giảm thiểu ô nhiễm môi trường do dư thừa chất dinh dưỡng. Ngoài ra, việc lựa chọn các loại phân bón hữu cơ sẽ giúp cải thiện độ phì nhiêu của đất, bảo vệ hệ sinh thái đất và góp phần vào nền nông nghiệp bền vững. Chính vì vậy, việc nắm vững kỹ thuật bón thúc là một phần không thể thiếu trong quá trình canh tác hiện đại. Một số nông dân cho rằng bón càng nhiều phân thì năng suất càng cao, nhưng thực tế không phải vậy. Bón thúc quá nhiều có thể gây hại cho cây trồng, dẫn đến hiện tượng cháy lá, rụng hoa, rụng trái và giảm năng suất. Do đó, việc xác định đúng lượng phân bón cần thiết cho từng giai đoạn sinh trưởng của cây trồng là rất quan trọng.
Việc nắm rõ bón thúc là gì và thực hiện đúng cách không chỉ giúp tăng năng suất mà còn góp phần đảm bảo chất lượng sản phẩm. Một sản phẩm có chất lượng cao không chỉ tốt về mặt kinh tế mà còn tạo dựng được niềm tin với người tiêu dùng, khẳng định thương hiệu của người nông dân. Trong 20 năm kinh nghiệm của mình, tôi luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bón thúc đúng kỹ thuật và lựa chọn loại phân bón phù hợp. Hãy cùng tìm hiểu kỹ hơn về thời điểm bón thúc và các loại phân bón thúc phổ biến trong phần tiếp theo.
Thời điểm bón thúc cây trồng hiệu quả nhất
Thời điểm bón thúc lý tưởng phụ thuộc rất nhiều vào loại cây trồng, giai đoạn phát triển của cây và điều kiện khí hậu. Không có một quy tắc cứng nhắc nào áp dụng cho tất cả các trường hợp. Tuy nhiên, nhìn chung, có một số nguyên tắc chung mà người nông dân nên tuân thủ để đạt được hiệu quả cao nhất.
Đối với cây trồng có chu kỳ sinh trưởng ngắn như rau: Thông thường, việc bón thúc được thực hiện sau khi cây đã bén rễ và bắt đầu phát triển mạnh. Thời điểm này thường rơi vào khoảng 7-10 ngày sau khi trồng. Lần bón thúc thứ hai có thể được thực hiện khi cây bắt đầu ra hoa và kết trái. Lượng phân bón sử dụng trong mỗi lần bón thúc cần được điều chỉnh tùy thuộc vào loại rau và tình trạng sinh trưởng của cây. Ví dụ, rau cải cần nhiều đạm hơn so với rau quả trong giai đoạn sinh trưởng. Tôi thường khuyên nông dân nên quan sát kỹ lưỡng sự phát triển của cây để điều chỉnh lượng phân bón cho phù hợp. Một số dấu hiệu cho thấy cây cần bón thúc là lá cây nhỏ, nhạt màu, hoặc cây sinh trưởng chậm.
Đối với cây ăn quả: Thời điểm bón thúc cho cây ăn quả thường được chia thành nhiều giai đoạn khác nhau, tùy thuộc vào loại cây và giai đoạn sinh trưởng. Thông thường, việc bón thúc lần đầu được thực hiện trước khi cây ra hoa, nhằm cung cấp đủ dinh dưỡng cho cây ra hoa và đậu trái. Lần thứ hai được tiến hành trong giai đoạn đậu trái, nhằm đảm bảo cây có đủ dinh dưỡng để nuôi trái phát triển. Và cuối cùng, bón thúc sau thu hoạch sẽ giúp cây phục hồi sức khỏe và chuẩn bị cho vụ mùa tiếp theo. Ví dụ, đối với cây cam, bón thúc kali là rất quan trọng để tăng chất lượng quả.
Đối với lúa: Đối với lúa, việc bón thúc thường được chia thành các giai đoạn: bón thúc đẻ nhánh, bón thúc làm đòng, bón thúc trỗ bông. Mỗi giai đoạn đòi hỏi một loại phân bón và hàm lượng khác nhau. Việc bón thúc không đúng thời điểm hoặc sử dụng loại phân bón không phù hợp sẽ làm giảm năng suất và chất lượng lúa. Tôi từng chứng kiến nhiều trường hợp năng suất lúa giảm đáng kể do việc bón thúc không hợp lý.
Điều kiện khí hậu cũng ảnh hưởng đến thời điểm bón thúc. Trong điều kiện thời tiết khô hạn, cây trồng thường cần được bón thúc nhiều hơn để duy trì sự phát triển. Ngược lại, trong điều kiện thời tiết mưa nhiều, cần giảm lượng phân bón để tránh hiện tượng ngộ độc phân bón. Việc quan sát kỹ tình hình thời tiết và điều chỉnh lượng phân bón cho phù hợp là điều vô cùng quan trọng.
Các loại phân bón thúc phổ biến và cách sử dụng
Có rất nhiều loại phân bón thúc khác nhau trên thị trường, mỗi loại đều có những đặc điểm và ứng dụng riêng. Việc lựa chọn loại phân bón phù hợp phụ thuộc vào loại cây trồng, giai đoạn sinh trưởng và tình trạng dinh dưỡng của cây. Trong kinh nghiệm 20 năm của mình, tôi đã làm việc với rất nhiều loại phân bón và thấy được sự hiệu quả khác nhau của chúng.
Phân đạm: Phân đạm là nguồn cung cấp nitơ chính cho cây trồng, giúp cây phát triển thân lá xanh tốt. Tuy nhiên, việc sử dụng phân đạm cần phải cân nhắc kỹ lưỡng, vì nếu sử dụng quá nhiều sẽ làm cho cây sinh trưởng quá mạnh, dễ bị sâu bệnh và làm giảm chất lượng sản phẩm. Tôi thường khuyên nông dân nên sử dụng phân đạm kết hợp với các loại phân khác để đảm bảo cân bằng dinh dưỡng cho cây trồng. Các loại phân đạm phổ biến gồm có urê, sunfat amoni, đạm gốc sinh học, v.v… Urê có hàm lượng nitơ cao, dễ tan trong nước, tuy nhiên cần lưu ý không nên bón urê khi trời nắng gắt vì có thể gây cháy lá.
Phân lân: Phân lân là nguồn cung cấp photpho cho cây trồng, giúp cây phát triển bộ rễ khỏe mạnh, ra hoa và đậu trái nhiều. Phân lân thường được sử dụng trong giai đoạn cây cần nhiều năng lượng, ví dụ như giai đoạn ra hoa kết trái. Các loại phân lân phổ biến gồm có superphosphate, lân nung chảy, v.v… Superphosphate có hàm lượng photpho cao, dễ hòa tan trong nước, thích hợp cho nhiều loại cây trồng.
Phân kali: Phân kali là nguồn cung cấp kali cho cây trồng, giúp cây chống chịu với sâu bệnh, hạn hán và tăng cường chất lượng sản phẩm. Phân kali thường được sử dụng trong giai đoạn cây cần tăng cường sức đề kháng, ví dụ như giai đoạn ra hoa kết trái. Các loại phân kali phổ biến gồm có kali clorua, kali sunfat, v.v… Kali sunfat được xem là loại phân kali tốt hơn kali clorua vì không chứa clo, có thể gây hại cho một số loại cây trồng.
Phân hữu cơ: Phân hữu cơ là nguồn cung cấp chất dinh dưỡng tự nhiên cho cây trồng, giúp cải thiện cấu trúc đất, tăng độ phì nhiêu và sức sống cho đất. Phân hữu cơ có tác dụng chậm hơn so với phân hóa học, nhưng lại có tác dụng lâu dài và thân thiện với môi trường. Các loại phân hữu cơ phổ biến gồm có phân chuồng, phân trùn quế, phân bón hữu cơ sinh học… Phân trùn quế được đánh giá cao về chất lượng, cung cấp nhiều chất dinh dưỡng cần thiết cho cây trồng.
Cách sử dụng: Cách sử dụng phân bón thúc cũng rất quan trọng. Tùy thuộc vào loại phân bón và loại cây trồng mà ta có thể sử dụng phương pháp rải, rạch, hoặc phun. Đối với phân bón dạng hạt, thường sử dụng phương pháp rải hoặc rạch. Đối với phân bón dạng lỏng, có thể sử dụng phương pháp phun. Tôi luôn nhấn mạnh việc cần tuân thủ đúng hướng dẫn sử dụng trên bao bì sản phẩm để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Cần lưu ý không nên bón phân quá gần gốc cây để tránh làm cháy rễ. Ngoài ra, cần tưới nước sau khi bón phân để giúp phân tan đều và cây hấp thụ tốt hơn. Việc bón phân cần được tiến hành vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát để tránh sự thất thoát dinh dưỡng do ánh nắng mặt trời.
Kỹ thuật bón thúc cho các loại cây trồng khác nhau (Rau, lúa, hoa, cây ăn quả)
Với hơn 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nông nghiệp, tôi hiểu rõ tầm quan trọng của việc bón thúc đúng cách để đạt năng suất cao. Tuy nhiên, kỹ thuật bón thúc lại khác nhau tùy thuộc vào loại cây trồng, giai đoạn phát triển và điều kiện môi trường. Dưới đây là một số hướng dẫn cụ thể cho các loại cây trồng phổ biến:
Rau: Rau là loại cây trồng có chu kỳ sinh trưởng ngắn, cần lượng dinh dưỡng dồi dào và cân bằng. Thời điểm bón thúc lý tưởng thường là sau khi cây đã bén rễ và bắt đầu phát triển mạnh mẽ, khoảng 7-10 ngày sau khi trồng. Loại phân bón thúc phù hợp cho rau thường là phân NPK có tỷ lệ cân đối, ví dụ như 20-20-20 hoặc 16-16-8. Bạn có thể bón thúc bằng cách rải đều xung quanh gốc hoặc sử dụng phương pháp phun qua lá để cây hấp thụ dinh dưỡng nhanh chóng. Lưu ý không nên bón quá gần gốc để tránh làm cháy rễ. Với rau ăn lá, việc bổ sung thêm kali giúp tăng cường độ cứng cáp và màu sắc của lá. Ví dụ, một nghiên cứu của trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội đã chỉ ra rằng việc bổ sung thêm kali cho rau cải xanh có thể làm tăng năng suất tới 15%.
Lúa: Đối với lúa, việc bón thúc thường được chia thành nhiều giai đoạn. Giai đoạn đẻ nhánh cần lượng đạm cao để thúc đẩy sự phát triển của cây con. Bạn có thể sử dụng phân urê hoặc các loại phân đạm khác. Một số nông dân có kinh nghiệm chia sẻ việc bón thúc bằng cách rạch hàng cho lúa giúp phân được hấp thụ tốt hơn, tăng hiệu quả sử dụng phân bón và giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Một điểm quan trọng cần lưu ý là bón phân cho lúa phải tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn sử dụng để tránh làm ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe con người. Giai đoạn làm đòng và trỗ đòng cần bổ sung thêm lân và kali để tăng tỷ lệ thụ phấn và chất lượng hạt. Theo kinh nghiệm của tôi, sử dụng phân lân nung chảy hoặc phân kali sunfat sẽ mang lại hiệu quả tốt.
Hoa: Cây hoa cần được bón thúc đúng cách để có hoa đẹp, nhiều hoa và kéo dài thời gian nở hoa. Thời điểm bón thúc quan trọng nhất là trước và trong thời kỳ ra hoa. Loại phân bón cần thiết cho hoa thường là phân kali, giúp cho hoa nở rộ và có màu sắc tươi sáng. Tuy nhiên, cần chú ý đến lượng phân bón sử dụng, vì bón quá nhiều có thể làm cháy hoa hoặc làm cho hoa bị rụng sớm. Phân bón hữu cơ hoai mục cũng là một lựa chọn tốt cho cây hoa, giúp cải thiện chất lượng đất và cung cấp dinh dưỡng từ từ cho cây. Việc sử dụng phân bón lá kết hợp với bón gốc sẽ mang lại hiệu quả cao hơn.
Cây ăn quả: Bón thúc cho cây ăn quả thường được thực hiện sau khi thu hoạch và trước khi cây ra hoa. Đây là giai đoạn cây cần nhiều chất dinh dưỡng để phục hồi sức sống và chuẩn bị cho vụ thu hoạch tiếp theo. Loại phân bón cần thiết phụ thuộc vào loại cây và giai đoạn phát triển. Ví dụ, đối với cây có múi, việc bổ sung thêm magie và kẽm giúp cây phát triển tốt hơn. Việc bón phân cần được kết hợp với các biện pháp kỹ thuật khác như tỉa cành, phòng trừ sâu bệnh để đạt hiệu quả cao nhất. Một số trang trại ở miền Tây đã áp dụng kỹ thuật bón phân theo từng giai đoạn sinh trưởng của cây ăn quả và kết quả cho thấy năng suất tăng lên đáng kể, trung bình từ 15-20% so với phương pháp bón phân truyền thống.
Lợi ích và tác hại của việc bón thúc
Việc bón thúc đúng cách mang lại nhiều lợi ích cho cây trồng, bao gồm:
- Tăng năng suất: Cung cấp đủ dinh dưỡng giúp cây phát triển mạnh mẽ, cho năng suất cao hơn. Theo nghiên cứu của Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, việc bón thúc đúng cách có thể làm tăng năng suất lúa lên đến 20%.
- Cải thiện chất lượng sản phẩm: Cây trồng được cung cấp đủ dinh dưỡng sẽ cho ra sản phẩm chất lượng cao hơn, có màu sắc đẹp hơn, hương vị thơm ngon hơn.
- Tăng sức đề kháng: Cây trồng khỏe mạnh sẽ có sức đề kháng tốt hơn với sâu bệnh, hạn chế thiệt hại do sâu bệnh gây ra.
- Kéo dài thời gian thu hoạch: Đối với cây ăn quả, việc bón thúc đúng cách giúp kéo dài thời gian thu hoạch và tăng số lượng quả.
Tuy nhiên, nếu không thực hiện đúng cách, bón thúc cũng có thể gây ra nhiều tác hại:
- Cháy lá, rụng hoa, quả: Bón quá nhiều phân bón, đặc biệt là phân đạm, có thể làm cháy lá, rụng hoa, quả.
- Ô nhiễm môi trường: Sử dụng quá nhiều phân bón hóa học có thể gây ô nhiễm nguồn nước và đất.
- Ảnh hưởng đến sức khỏe con người: Một số loại phân bón hóa học có thể chứa các chất độc hại, ảnh hưởng đến sức khỏe con người khi sử dụng không đúng cách.
- Giảm năng suất: Bón phân không đúng loại, thời điểm hoặc liều lượng có thể làm giảm năng suất cây trồng.
Cách khắc phục những sai lầm khi bón thúc
Nếu bạn gặp phải những vấn đề như cây bị cháy lá, rụng hoa, quả hoặc năng suất thấp sau khi bón thúc, hãy xem xét các nguyên nhân sau:
- Sai loại phân bón: Hãy chọn loại phân bón phù hợp với loại cây trồng và giai đoạn phát triển. Tham khảo ý kiến của các chuyên gia nông nghiệp hoặc kỹ thuật viên để lựa chọn loại phân bón phù hợp.
- Sai thời điểm bón: Hãy bón phân vào đúng thời điểm, tùy thuộc vào loại cây và giai đoạn sinh trưởng. Tránh bón phân vào thời điểm cây đang yếu hoặc bị sâu bệnh.
- Sai liều lượng: Không nên bón quá nhiều phân, cần tuân thủ liều lượng được khuyến cáo trên bao bì. Nếu không chắc chắn, hãy tham khảo ý kiến của các chuyên gia.
- Sai phương pháp bón: Hãy lựa chọn phương pháp bón phân phù hợp với từng loại cây và điều kiện đất đai. Ví dụ, đối với cây con, bạn nên bón phân cách gốc một khoảng nhỏ để tránh làm cháy rễ.
Để khắc phục, bạn có thể:
- Tưới nước nhiều hơn: Giúp pha loãng nồng độ phân bón trong đất, giảm bớt tác hại của việc bón quá nhiều phân.
- Sử dụng chất điều chỉnh độ pH: Giúp cân bằng độ pH trong đất, tạo điều kiện thuận lợi cho cây hấp thụ dinh dưỡng.
- Bổ sung các chất hữu cơ: Giúp cải thiện chất lượng đất, tăng khả năng giữ nước và dinh dưỡng.
- Tăng cường chăm sóc cây trồng: Như tỉa cành, phòng trừ sâu bệnh… giúp cây phục hồi và phát triển mạnh mẽ hơn.
[Link nội bộ đến phần “Thời điểm bón thúc cây trồng hiệu quả nhất”] [Link nội bộ đến phần “Các loại phân bón thúc phổ biến và cách sử dụng”] [Link ngoài đến website của bộ nông nghiệp]
