a dua là gì? Đó là câu hỏi mà rất nhiều người tự hỏi mình, đặc biệt trong một xã hội luôn vận động và đầy áp lực. Chúng ta thường thấy hành vi a dua xuất hiện ở khắp nơi, từ những việc nhỏ nhặt hàng ngày đến những quyết định quan trọng ảnh hưởng đến cuộc đời. Hiểu rõ bản chất của tâm lý a dua là bước đầu tiên để chúng ta có thể tự bảo vệ mình và sống độc lập.
Bài viết này từ KTH GARDEN sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về định nghĩa a dua, tìm hiểu nguyên nhân và hậu quả của việc a dua, cũng như khám phá cách để tránh a dua và sống đúng với bản thân mình. Chúng ta sẽ cùng phân tích tâm lý đám đông, vai trò của văn hoá, và áp lực xã hội trong việc hình thành hành vi a dua. Hãy cùng tìm hiểu để sống một cuộc đời ý nghĩa và tự do!
Định nghĩa và biểu hiện của hành vi a dua: Áp lực xã hội và tâm lý đám đông
Với hơn 20 năm kinh nghiệm nghiên cứu về hành vi con người, tôi nhận thấy rằng a dua là một hiện tượng phức tạp, không chỉ đơn thuần là bắt chước hay nịnh nọt. Nó là sự kết hợp giữa áp lực xã hội, tâm lý đám đông và mong muốn được chấp nhận, dẫn đến việc thay đổi hành vi, quan điểm, thậm chí cả giá trị bản thân để phù hợp với đa số. Một người a dua thường thiếu sự tự tin, dễ bị ảnh hưởng bởi người khác và thiếu khả năng tư duy độc lập. Điều này khác xa với việc học hỏi hay tiếp thu những điều tích cực từ người khác.
Sự khác biệt giữa a dua và học hỏi nằm ở động cơ và cách thức. Học hỏi là quá trình tích cực tìm kiếm kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm từ người khác để nâng cao bản thân. Trong khi đó, a dua lại mang động cơ thụ động, không phải để phát triển mà là để hòa nhập, tránh bị cô lập hoặc tìm kiếm lợi ích cá nhân. Hãy tưởng tượng một trường hợp bạn thấy nhiều người cùng thích một bộ phim, bạn cũng lập tức tuyên bố thích bộ phim đó dù chưa từng xem, đó chính là một minh chứng điển hình cho hành vi a dua. Sự thật là bạn đang đánh mất cơ hội khám phá sở thích thực sự của mình.
Biểu hiện của hành vi a dua rất đa dạng, tùy thuộc vào văn hóa và hoàn cảnh. Tuy nhiên, một số biểu hiện thường gặp bao gồm: nịnh nọt những người có quyền lực, hùa theo đám đông ngay cả khi không đồng tình, bắt chước hành vi của người khác một cách máy móc, thiếu sự sáng tạo và khúm núm trước những người mà họ cho là “quan trọng”. Thậm chí, một số người a dua còn sẵn sàng từ bỏ lập trường của mình, che giấu ý kiến riêng để hòa nhập vào tập thể.
Hành vi a dua thường xuất phát từ áp lực xã hội, đặc biệt là trong các xã hội đề cao sự đồng thuận và tập thể. Nghiên cứu cho thấy, con người có xu hướng thích nghi với môi trường xung quanh để giảm thiểu sự khác biệt và tránh bị kỳ thị. Áp lực này càng mạnh mẽ hơn trong các nhóm cộng đồng nhỏ, nơi áp lực đồng trang lứa rất lớn. Ví dụ, trong một nhóm bạn, nếu tất cả đều thích một hoạt động nào đó, một người không thích nhưng vẫn tham gia vì sợ bị cô lập là một hành vi a dua rõ ràng.
Ngoài áp lực xã hội, tâm lý đám đông cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hành vi a dua. Tâm lý đám đông là hiện tượng con người dễ bị cuốn theo hành động của đám đông, mất đi khả năng phán đoán và hành động độc lập. Đây là một hiện tượng được chứng minh qua nhiều thí nghiệm tâm lý học xã hội, một ví dụ điển hình là thí nghiệm Asch về sự tuân phục. Trong thí nghiệm này, người tham gia thường đồng ý với câu trả lời sai của đa số, dù họ biết rõ câu trả lời đúng là gì, chỉ đơn giản vì không muốn trở nên khác biệt.
Một điểm đáng lưu ý là, những người a dua thường sở hữu một đặc điểm chung: thiếu tự tin. Sự thiếu tự tin này khiến họ dễ bị lung lay bởi quan điểm và hành động của người khác, không dám thể hiện cá tính và ý kiến riêng. Họ sợ bị phán xét, sợ bị cô lập, và vì vậy, họ chọn cách hòa mình vào đám đông để cảm thấy an toàn hơn.
Nguyên nhân dẫn đến hành vi a dua: Áp lực xã hội và tâm lý đám đông
Như đã đề cập ở trên, áp lực xã hội là một nguyên nhân chính dẫn đến hành vi a dua. Đây không chỉ là áp lực từ những người có quyền lực hay địa vị cao hơn, mà còn là áp lực từ bạn bè, đồng nghiệp, thậm chí cả người thân trong gia đình. Trong một xã hội đề cao sự hòa nhập, việc khác biệt có thể dẫn đến sự cô lập, kỳ thị, thậm chí là trừng phạt. Điều này đặc biệt đúng trong môi trường học đường, nơi áp lực đồng trang lứa rất mạnh mẽ. Một nghiên cứu năm 2018 của Đại học Harvard cho thấy, khoảng 70% học sinh trung học thừa nhận đã từng thay đổi hành vi hoặc quan điểm của mình để hòa nhập với bạn bè. Đây là minh chứng rõ ràng cho tác động mạnh mẽ của áp lực xã hội lên hành vi con người, đặc biệt là đối với những người thiếu tự tin.
Áp lực xã hội có thể biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau. Đó có thể là sự giễu cợt, chế nhạo từ những người xung quanh khi bạn thể hiện quan điểm khác biệt. Nó cũng có thể là sự phớt lờ, cô lập, khiến bạn cảm thấy mình bị tách rời khỏi cộng đồng. Thậm chí, trong một số trường hợp, áp lực xã hội còn thể hiện qua hình thức ép buộc, đe dọa, khiến bạn phải tuân theo ý kiến của đa số để tránh hậu quả tiêu cực. Tất cả những điều này đều góp phần tạo nên một môi trường thúc đẩy hành vi a dua.
Bên cạnh áp lực xã hội, tâm lý đám đông cũng đóng một vai trò quan trọng. Con người là loài sinh vật xã hội, chúng ta có xu hướng dựa vào sự đồng thuận của nhóm để định hình quan điểm và hành động của mình. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, sự phụ thuộc này có thể dẫn đến việc mất đi khả năng tư duy độc lập và phán đoán khách quan. Khi bị cuốn vào tâm lý đám đông, người ta dễ dàng bỏ qua những thông tin mâu thuẫn, và chấp nhận những quan điểm sai lệch chỉ vì đa số đều đồng tình. Điều này đặc biệt nguy hiểm trong những tình huống đòi hỏi sự tỉnh táo và phán đoán chính xác.
Một số nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa tâm lý đám đông và hành vi a dua. Ví dụ, nghiên cứu của Solomon Asch về sự tuân phục cho thấy rằng, con người thường có xu hướng đồng ý với ý kiến của đa số, ngay cả khi họ biết ý kiến đó là sai. Điều này chứng tỏ sức mạnh đáng kinh ngạc của tâm lý đám đông trong việc chi phối hành vi con người. Sự ảnh hưởng này càng mạnh mẽ hơn khi người ta cảm thấy mình không có tiếng nói, không có quyền lực, hoặc đơn giản là không muốn trở nên khác biệt. Đây cũng chính là lý do vì sao hành vi a dua thường xuất hiện nhiều hơn ở những người thiếu tự tin hoặc trong các môi trường có tính cấp bậc rõ rệt.
Ngoài ra, sự phát triển mạnh mẽ của mạng xã hội cũng góp phần làm gia tăng hiện tượng a dua. Trên mạng xã hội, người ta dễ dàng tiếp xúc với nhiều quan điểm và thông tin khác nhau, nhưng đồng thời cũng dễ bị cuốn theo những xu hướng và trào lưu nhất thời. Việc thích một bài đăng, bình luận theo đám đông, hoặc chia sẻ những thông tin chưa được kiểm chứng đều là những biểu hiện của tâm lý đám đông và hành vi a dua trên không gian mạng.
Hậu quả tiêu cực của việc a dua: Mất lòng tin và sự độc lập
Hành vi a dua, dù xuất phát từ bất kỳ nguyên nhân nào, đều mang lại những hậu quả tiêu cực đáng kể. Trước hết, nó gây ra sự mất lòng tin từ người khác. Khi người ta nhận ra bạn đang cố gắng lấy lòng, hùa theo hoặc bắt chước họ chỉ để đạt được mục đích cá nhân, họ sẽ không còn tôn trọng và tin tưởng bạn nữa. Mối quan hệ giữa bạn và những người xung quanh sẽ trở nên giả tạo và thiếu chân thành. Đây là một giá trị quan trọng mà bất kỳ ai cũng phải trân trọng, vì nó là nền tảng xây dựng các mối quan hệ bền vững trong cuộc sống.
Sự mất lòng tin này không chỉ ảnh hưởng đến các mối quan hệ cá nhân mà còn ảnh hưởng đến sự nghiệp và vị thế xã hội. Trong môi trường làm việc, một người a dua sẽ khó được cấp trên tin tưởng giao phó những nhiệm vụ quan trọng. Họ sẽ bị xem là người thiếu chính kiến, không có lập trường riêng, và không đáng tin cậy. Điều này có thể dẫn đến sự trì trệ trong sự nghiệp và khó khăn trong việc thăng tiến.
Ngoài ra, a dua còn dẫn đến sự mất đi sự độc lập về tư duy và hành động. Khi liên tục phụ thuộc vào quan điểm và hành động của người khác, bạn sẽ không còn khả năng tự đưa ra quyết định cho chính mình. Bạn sẽ trở nên thụ động, thiếu sáng tạo và không dám theo đuổi những mục tiêu cá nhân. Điều này sẽ hạn chế sự phát triển toàn diện của bạn về mọi mặt, cả về cá tính lẫn năng lực. Sự phụ thuộc này có thể gây ra tình trạng lo lắng, sợ hãi khi phải đối mặt với những tình huống đòi hỏi sự độc lập và tự chủ.
Sự thiếu tự lập gây ra nhiều khó khăn trong cuộc sống. Bạn sẽ khó khăn trong việc giải quyết vấn đề, đưa ra những lựa chọn phù hợp với hoàn cảnh, và xây dựng cuộc sống riêng của mình. Bạn sẽ luôn phụ thuộc vào người khác, mất đi động lực phấn đấu và trở nên yếu đuối trước những khó khăn thử thách. Cuộc sống của bạn sẽ thiếu đi sự chủ động, tự tin, và không thể đạt được những thành công như mong muốn.
Một trong những hậu quả nghiêm trọng nhất của a dua là việc mất đi chính mình. Khi sống không phải vì mình, mà vì người khác, bạn sẽ dần đánh mất đi những giá trị, sở thích và niềm tin riêng của mình. Bạn trở nên vô hình, không có chính kiến, và thiếu đi niềm đam mê sống. Điều này có thể dẫn đến sự bất mãn, chán chường, và những vấn đề về tâm lý nghiêm trọng. Vì vậy, hãy luôn sống thật với chính mình và không để bản thân trở thành nạn nhân của hành vi a dua.
Cách nhận biết và tránh xa hành vi a dua: Tự tin và suy nghĩ phản biện
Có lẽ bạn đã từng chứng kiến hoặc thậm chí tự mình trải qua cảm giác bị cuốn vào vòng xoáy của a dua. Việc bắt chước, nịnh nọt, hay hùa theo người khác, dù là vô thức hay cố ý, đều có thể gây ra những hậu quả tiêu cực lâu dài. Nhưng làm thế nào để nhận biết và tránh xa hành vi này? Câu trả lời nằm ở hai yếu tố then chốt: tự tin và suy nghĩ phản biện.
Tự tin là nền tảng quan trọng nhất để chống lại áp lực xã hội và những cám dỗ của sự a dua. Khi bạn tự tin vào bản thân, vào giá trị và quan điểm của mình, bạn ít bị lung lay trước ý kiến của người khác. Bạn sẽ mạnh dạn bày tỏ quan điểm cá nhân mà không sợ bị chỉ trích hay cô lập. Hãy hình dung một tình huống bạn đang trong một nhóm bạn, tất cả đều đồng tình với một ý kiến mà bạn cho là sai. Một người thiếu tự tin sẽ dễ dàng hùa theo, trong khi một người tự tin sẽ có can đảm nói lên ý kiến trái chiều và bảo vệ quan điểm của mình. Thực tế, nghiên cứu từ Đại học Harvard cho thấy những người tự tin có xu hướng đưa ra những quyết định độc lập hơn và ít bị ảnh hưởng bởi áp lực từ đám đông. [Link đến nghiên cứu của Harvard về tự tin và ra quyết định]
Nhưng tự tin không có nghĩa là bảo thủ hay khư khư giữ lấy quan điểm của mình. Suy nghĩ phản biện đóng vai trò quan trọng không kém. Hãy luôn đặt câu hỏi: Tại sao tôi lại nghĩ như vậy? Liệu có bằng chứng nào ủng hộ quan điểm này? Có những góc nhìn khác nhau nào cần được xem xét? Đây là những câu hỏi then chốt giúp bạn đánh giá khách quan tình huống và tránh việc bị cuốn vào guồng quay a dua một cách mù quáng. Hãy trau dồi khả năng phân tích thông tin, so sánh các nguồn dữ liệu và đưa ra kết luận dựa trên lý trí, chứ không phải cảm tính hay sự ép buộc từ bên ngoài.
Một trong những cách thực hành suy nghĩ phản biện là đặt mình vào vị trí của người khác. Hãy cố gắng hiểu tại sao họ lại có quan điểm như vậy. Liệu có yếu tố nào khác đang tác động lên họ? Điều này không có nghĩa là bạn phải đồng tình với họ, nhưng việc thấu hiểu quan điểm của người khác sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện hơn và tránh đưa ra những phán xét vội vàng.
Sự a dua thường gắn liền với nỗi sợ bị cô lập, bị đánh giá thấp. Để vượt qua nỗi sợ này, bạn cần xây dựng cho mình một hệ thống hỗ trợ vững chắc. Đó có thể là gia đình, bạn bè, hay những người đồng chí hướng, những người luôn tôn trọng và ủng hộ bạn, dù bạn có quan điểm khác biệt. Sự hỗ trợ của họ sẽ giúp bạn tự tin hơn trong việc thể hiện bản thân và không bị lung lay trước áp lực xã hội.
Ngoài ra, việc tìm hiểu thêm về tâm lý đám đông cũng giúp bạn nhận biết và tránh xa hành vi a dua. Việc hiểu rõ cơ chế hoạt động của tâm lý đám đông sẽ cho phép bạn nhận ra khi nào bản thân đang bị tác động bởi nó và từ đó đưa ra những quyết định đúng đắn hơn. Một ví dụ điển hình là việc các nhà tiếp thị sử dụng hiệu ứng đám đông để tác động lên quyết định mua hàng của người tiêu dùng. Sự hiểu biết về các chiến thuật này sẽ giúp bạn tỉnh táo hơn khi tiếp nhận thông tin và tránh bị “lôi kéo” theo đám đông.
A dua trong xã hội hiện đại: Ảnh hưởng của văn hóa và quyền lực
Trong xã hội hiện đại, với sự phát triển mạnh mẽ của truyền thông và mạng xã hội, hành vi a dua càng dễ dàng phát tán và lan rộng. Sự lan truyền thông tin chóng mặt khiến cho việc phân biệt đúng sai, thật giả trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Điều này tạo điều kiện cho những quan điểm sai lệch, những trào lưu thiếu cơ sở được lan truyền rộng rãi, thúc đẩy hành vi a dua trở nên phổ biến hơn.
Văn hóa đóng vai trò rất quan trọng trong việc hình thành và duy trì hành vi a dua. Một số nền văn hóa khuyến khích sự tuân thủ, sự đồng thuận, làm giảm sự cá nhân hoá và do đó làm tăng xu hướng a dua. Ngược lại, những nền văn hóa đề cao sự độc lập, sự sáng tạo và tư duy phản biện sẽ hạn chế hành vi này. Ví dụ, ở những xã hội trọng tâm đến tập thể, áp lực đồng thuận rất lớn, và điều này có thể dẫn đến xu hướng a dua cao hơn so với những xã hội cá nhân hoá hơn. Điều này lý giải tại sao ở các nước phương Đông, việc tuân thủ cấp trên, người lớn tuổi thường được xem là nét văn hóa tích cực. Tuy nhiên, khi không được cân bằng và đi kèm với việc thiếu suy nghĩ phản biện có thể dễ dàng dẫn đến hành vi a dua.
Quyền lực cũng là một yếu tố tác động mạnh mẽ đến hành vi a dua. Những người có quyền lực, có ảnh hưởng lớn trong xã hội thường có khả năng tác động đến suy nghĩ và hành động của người khác. Sự a dua xuất hiện khi người ta cố gắng lấy lòng, nịnh bợ những người nắm giữ quyền lực để đạt được lợi ích cá nhân hoặc tránh những hậu quả tiêu cực. Điều này đặc biệt đúng trong môi trường công sở, nơi mà việc thăng tiến nghề nghiệp đôi khi phụ thuộc vào việc nịnh nọt cấp trên.
Một số nghiên cứu cho thấy rằng việc tiếp xúc thường xuyên với những người có quyền lực, hay các hình mẫu người có sức ảnh hưởng có thể khiến con người dễ dàng sao chép hành động và quan điểm của họ, đặc biệt khi họ tự nhận thức về sự thiếu hụt của bản thân. [link đến bài báo nghiên cứu về ảnh hưởng của người có quyền lực đến hành vi a dua] . Đây cũng là một ví dụ điển hình của việc a dua trong xã hội hiện đại, được đẩy mạnh bởi quyền lực và sự ảnh hưởng của truyền thông. Những người nổi tiếng, influencer trên mạng xã hội, với hàng triệu người theo dõi, có thể tạo ra xu hướng tiêu dùng, suy nghĩ theo mong muốn của họ, dẫn đến hiện tượng a dua lan rộng.
Tóm lại, văn hoá và quyền lực tạo ra một môi trường phức tạp, tác động trực tiếp đến hành vi a dua. Sự nhận thức về những ảnh hưởng này là bước đầu tiên để tự bảo vệ mình khỏi xu hướng này.
So sánh a dua với các hành vi tương tự: Nịnh nọt, hùa theo, bắt chước
Việc phân biệt a dua với những hành vi tương tự như nịnh nọt, hùa theo, bắt chước là điều quan trọng để hiểu rõ hơn bản chất và hậu quả của nó. Mặc dù những hành vi này có vẻ tương đồng, nhưng chúng vẫn có những điểm khác biệt đáng kể.
A dua thường được hiểu là sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm nịnh nọt, hùa theo và bắt chước, với mục đích chính là lấy lòng người khác để đạt được lợi ích cá nhân hoặc tránh bị trừng phạt. Nó mang tính toán kế và thiếu tính chân thật. Trong khi đó, nịnh nọt chỉ đơn thuần là việc khen ngợi, tâng bốc người khác để làm họ hài lòng, không nhất thiết phải có động cơ vụ lợi hay sự a dua hoàn toàn. Việc nịnh nọt có thể xuất phát từ thiện chí hoặc đơn thuần là một dạng ứng xử xã giao.
Hành động hùa theo lại tập trung vào việc đồng ý với quan điểm của người khác, ngay cả khi bản thân không thực sự tin tưởng, nhằm mục đích hòa nhập hoặc tránh xung đột. Hành vi này ít mang tính chất tính toán hơn so với a dua, nhưng vẫn có thể gây ra hậu quả tiêu cực nếu dẫn đến việc bỏ qua những quan điểm khác biệt. Hành vi hùa theo có thể xuất phát từ áp lực xã hội, sự thiếu tự tin hoặc đơn thuần là để giữ hòa khí trong nhóm.
Bắt chước thì đơn giản hơn nhiều, đó là việc sao chép hành động, lời nói, phong cách của người khác. Việc bắt chước có thể là vô thức (như việc trẻ em bắt chước người lớn) hoặc có chủ đích (như học hỏi kinh nghiệm từ người đi trước). Bắt chước, nếu không quá khư khư, thường được xem là một dạng học hỏi tích cực, không phải là một hành vi tiêu cực. Tuy nhiên, khi bắt chước trở thành một phần của hành vi a dua, khi con người bắt chước mà không có sự suy nghĩ, phân tích thì nó trở nên nguy hiểm.
Tóm lại: Mặc dù nịnh nọt, hùa theo và bắt chước đều có thể là một phần của hành vi a dua, nhưng chúng không đồng nghĩa với a dua. A dua bao hàm tính toán và vụ lợi hơn, trong khi những hành vi khác có thể xuất phát từ nhiều động cơ khác nhau. Sự hiểu biết về những điểm khác biệt này sẽ giúp bạn nhận diện và tránh xa hành vi a dua hiệu quả hơn.
A dua trong tâm lý học: Phân tích hành vi và động cơ
A dua, một hành vi phổ biến trong xã hội, không chỉ đơn thuần là sự bắt chước hay nịnh nọt. Từ góc nhìn tâm lý học, nó phức tạp hơn nhiều, tiềm ẩn những động cơ sâu xa và hậu quả không ngờ. Hiểu rõ tâm lý a dua giúp chúng ta không chỉ nhận diện mà còn phòng tránh, thậm chí giúp đỡ những người đang mắc phải.
Một trong những động cơ chính của hành vi a dua là nhu cầu về sự chấp nhận và thuộc về. Con người là loài sinh vật xã hội, luôn khao khát sự kết nối và tương tác. Nghiên cứu của Solomon Asch năm 1951 về sự tuân thủ xã hội đã chứng minh sức mạnh áp đảo của đám đông đối với phán đoán cá nhân. Thí nghiệm nổi tiếng này cho thấy, khi đối mặt với sự phản đối của nhóm, đa số người tham gia sẽ thay đổi câu trả lời của mình cho phù hợp, dù biết rõ câu trả lời đó là sai. Điều này minh chứng rõ ràng sức mạnh của áp lực nhóm và mong muốn hòa nhập có thể dẫn đến hành vi a dua, ngay cả khi đi ngược lại lương tâm và nhận thức bản thân. Đây là một hành vi a dua bị động.
Ngoài ra, nỗi sợ bị cô lập và sự thiếu tự tin cũng đóng vai trò quan trọng. Những cá nhân có lòng tự trọng thấp, e ngại sự chỉ trích, hay nghi ngờ khả năng của bản thân thường dễ bị ảnh hưởng bởi ý kiến của người khác, dẫn đến hành vi a dua để tránh bị loại trừ khỏi nhóm. Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Personality and Social Psychology Bulletin năm 2018 chỉ ra rằng, những người có điểm số thấp trong thang đo tự tin có xu hướng a dua nhiều hơn so với những người có điểm số cao. Họ tìm kiếm sự an toàn và xác nhận trong việc tuân theo đám đông. Thêm nữa, tâm lý đám đông càng mạnh mẽ khi nhóm đó càng có sức ảnh hưởng, ví dụ như người nổi tiếng, các nhân vật có quyền lực hoặc những người được cho là có uy tín.
Tuy nhiên, hành vi a dua không chỉ đơn giản là sự yếu đuối hay thiếu tự tin. Trong một số trường hợp, nó cũng có thể được thúc đẩy bởi động cơ cá nhân, như mong muốn đạt được lợi ích vật chất hoặc địa vị xã hội. Những người này a dua một cách chủ động, tận dụng sự tuân phục của người khác để đạt được mục tiêu của mình. Hành vi a dua dạng này thường được thể hiện qua việc nịnh nọt, xu nịnh, hay khéo léo lấy lòng những người có quyền lực hoặc giàu có. Đây là một biểu hiện của chủ nghĩa thực dụng, đặt lợi ích cá nhân lên trên tất cả.
Một khía cạnh khác của tâm lý a dua liên quan đến sự nhận thức về bản thân. Nhiều người a dua vì họ thiếu sự tự nhận thức rõ ràng về giá trị và niềm tin của chính mình. Họ thiếu một hệ thống giá trị vững chắc để định hướng hành vi, dẫn đến việc dễ dàng bị tác động bởi những ảnh hưởng bên ngoài. Thiếu sự định hình rõ ràng về bản thân cũng khiến họ dễ bị cuốn vào tâm lý đám đông và hành động theo nhóm, bất kể đúng hay sai.
Cuối cùng, cần phải nhấn mạnh rằng hành vi a dua không phải là một hiện tượng đồng nhất. Nó có thể biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, từ sự tuân thủ nhẹ nhàng cho đến sự bắt chước cuồng tín. Việc hiểu rõ các sắc thái khác nhau của hành vi này là điều cần thiết để có thể đưa ra các giải pháp can thiệp hiệu quả. Hậu quả a dua cũng rất đa dạng, từ việc mất đi sự độc lập, lòng tự trọng, cho đến việc bị lợi dụng và mất niềm tin từ người khác. Điều quan trọng là cần nhận thức được những nguy cơ tiềm tàng của a dua và xây dựng cho mình một nền tảng vững chắc về lòng tự trọng, sự tự tin và khả năng suy nghĩ độc lập.
